Komemoracija povodom 82. godišnjice deportacije Jevreja iz Zrenjanina i Banata održana je danas na Memorijalnom jevrejskom groblju u Zrenjaninu i tom prilikom otkriven je spomenik sa imenima svih stradalih 1941. godine.
Komemoracija je održana u prisustvu zamenice Misije Ambasade Izraela u Srbiji Aleksandre Ben Ari, gradonačelnika Sime Salapure, predstavnici Saveza jevrejskih opština Srbije, jevrejskih opština Beograd, Novi Sad, Subotica, Kikinda, Pančevo i Zrenjanin, Židovske opštine Split i preživeli učesnici Holokausta dr Teodor Kovač i Ester Bajer .
Obraćajući se prisutnima gradonačelnik je zahvalio na dobroj saradnji Jevrejske opštine i predsednice Ljiljane Popov sa Gradom Zrenjaninom.
– Današnjom ceremonijom odajemo počast svim stradalima koji su deportovani i streljano samo zato što su bili drugačiji, što su bili druge vere i samo zato što su bili Jevreji. Nema tih reči i načina da se opišu strahote Holokausta, kao što ne postoje vreme i godine koje smeju dozvoliti da se zločin zaboravi, umanji ili naziva drugačijim imenima – rekao je gradonačelnik i ukazao da je današnji datum, 18. avgust, jedan od najtužnijih u istoriji našeg grada.
Kazao je i da su se na ovim prostorima dešavali razni ratovi i prolazile razne vojske i smenjivali osvajači i oslobodioci, ali da i u najvećim ratnim sukobima grad nije rušen i razaran.
– Nikada nije doživljavao tu vrstu tragične sudbine, ali mu se nažalost događalo još veće zlo, stradalo je njegovo stanovništvo, stradali su oni koji su činili dušu, snagu i biće grada u nekom trenutku njegove istorije – kazao je on navodeći da je prva žrtva fašizma bio upravo Jevrej Viktor Elek, a prva porušena zgrada bila je sinagoga jer je namera fašista bila da izbrišu ne samo Jevreje kao narod, već i tragove njihovog vekovnog boravka na ovim prostorima.
-Podsetiću, Zrenjanin je prvi grad u Srbiji u kome je postavljeno spomen – obeležje „Kamen spoticanja“ u znak sećanja na pripadnike Jevrejske zajednice koje su bile žrtve Holokausta. Spomen – obeležje postavljeno je na pet lokacija, za porodice Elek, Ekštajn, Đarfaš, Kunstler i Ivanji. Te žrtve ne smeju biti zaboravljene i ne smemo ih se sećati samo na godišnjicu stradanja, već svakodnevno kroz svoj život i rad – rekao je gradonačelnik navodeći da spomenik na Memorijalnom jevrejskom groblju ne treba da bude samo mesto tugovanja, već mesto podsećanja na strahote rata i opomene za sve nas za buduće generacije.
Podsećajući na stradanja Jevreja predsednica JO Zrenjanin Ljiljana Popov ukazala je ljudska obaveza svih nas, a koju nam žrtve poručuju, da reagujemo, da se pobunimo, da sprečimo nepravde i zločine jednako prema najmnogobrojnijim žrtvama koje su stradale, jednako prema Srbima, Jevrejima, prema deci, obolelim i starima.
Nakon jevrejske molitve za preminule – Kadiš, koju je izrekao Isak Asijel, vrhovni rabin Jevrejske zajednice u Srbiji predstavnica Ambasade Izraela Aleksandra Ben Ari i Ljiljana Popov pristupile su otkrivanju spomenika i položeni su venci.
Povodom obeležavanja 82. godine od deportacije Jevreja iz Zrenjanina i Banata u Malom salonu Narodnog muzeja Zrenjanin otvorena je izložba posvećena Hermanu Helfgotu – poslednjem zrenjaninskom rabinu.
Organizator izložbe je Jevrejska opština Zrenjanin, a svečanom otvaranju u ime Grada Zrenjanina prisustvovao je zamenik gradonačelnika Saša Santovac.
Avgusta 1941. godine, oko 1300 Jevreja, uhapšenih prethodnih dana u Petrovgradu i okolini, sprovedeno je do obala Begeja i podeljeno u dve grupe. U prvom transportu šlepovima u smrt su poslati stariji, a u podne, po najvećoj letnjoj žegi, žene i deca. Strašne su patnje oni koji su proterani, koji su bez hrane i vode, u pretrpanim šlepovima po nesnosnoj vrućini preživljavali. U Beogradu su muškarci zatvoreni u “Topovske šupe” i odatle sistematski vođeni na streljanje u Jajince i ledinu pored sela Jabuka, nadomak Pančeva. Žene i deca su bili u logoru smrti “Sajmište”, gde su celu zimu moreni hladnoćom i glađu. U periodu od januara do maja 1942. godine, preživeli zatočeni su ugušeni u “dušegupkama”, kamionima koji su specijalno za Jevreje dopremljeni iz Berlina.
